Het leven van Desiree Fixler is voorgoed veranderd nadat ze deze zomer naar de Wall Street Journal stapte met ernstige beschuldigingen aan het adres van haar voormalige werkgever, de Duitse vermogensbeheerder DWS. De ervaren Amerikaanse financiële professional was maar een half jaar in dienst als hoofd duurzaamheid bij Deutsche Bank-dochter DWS. Maar wat Fixler daar zag, kon volgens haar het daglicht niet verdragen.

Volgens Fixler belegt DWS niet zo groen, sociaal en ethisch als voorgespiegeld aan de buitenwereld. “Greenwashing is alomtegenwoordig in de financiële wereld”, zegt Fixler. “Maar in de kern draait het hier om veel meer dan een verkeerde voorstelling van zaken geven met duurzame beleggingen. Het gaat in mijn ogen om frauduleuze gedragingen en acties. Het gaat over lakse controles en de financiële verslaglegging.”

Onderzoek
Het Amerikaanse ministerie van Justitie, de Securities and Exchange Commission (SEC) en de Duitse financiële toezichthouder Bafin doen inmiddels onderzoek naar het dochterbedrijf van Deutsche Bank.

Eind augustus werd bekend dat de Amerikanen de zaak hebben opgepakt en daarmee het voortouw hebben genomen. Op de beurs verdampten miljarden euro’s aan beurswaarde die DWS nog niet helemaal terug heeft, ook al wees de vermogensbeheerder alle beschuldigingen meermaals met klem van de hand.

“Het verhaal sloeg in als een bom”, zegt Fixler. “In de VS is de angst tastbaar. Ik ben gewend te werken in een streng gereguleerde omgeving. Dat is een groot cultuurverschil met Duitsland. Zij hebben de Bafin als waakhond, de VS de SEC en de FBI. Als je in de VS knollen voor citroenen verkoopt of een verkeerde voorstelling van zaken geeft, kan het bedrijf een geldboete krijgen, maar je kunt zelf ook in de cel belanden.”

Als we Fixler treffen op een vol terras aan de oever van de Hudson-rivier in New York, vertelt ze sinds 1994 in de financiële wereld te werken voor de grote banken, in New York, Londen en Frankfurt. In 2005 zag ze voor het eerst in welke kansen er lagen met duurzaam beleggen. Haar topbaan bij DWS als Group Sustainability Officer, de bovenbaas voor het aansturen van de duurzaamheidsstrategie, kreeg ze in de zomer van vorig jaar.

Averechts effect
De Duitse vermogensbeheerder claimt een traditie van verantwoord beleggen te hebben die “al meer dan twintig jaar” teruggaat. DWS hoopte extra vaart te maken met de aanstelling van Fixler. Maar de keuze voor de kritische Fixler dreigt nu averechts uit te pakken.

Fixler zegt dat haar directe Amerikaanse manier om de feiten open en bloot op tafel te leggen en snel te willen oplossen slecht is gevallen bij de doorgaans minder confronterende en actieve Duitsers.

Met haar klacht deed Fixler de financiële wereld deze zomer op zijn grondvesten schudden. In het decennium waarin de vergroening van de economie centraal staat, zoeken beleggers naar manieren om hun beleggingen duurzamer te maken. Met een groeiend aanbod aan duurzame beleggingsproducten spelen vermogensbeheerders in op de vraag. Met succes. Ook in Nederland.

Maar soms doen partijen zich groener voor dan ze in werkelijkheid zijn. Dat oppoetsen van hun productaanbod wordt greenwashen genoemd.

De grote fondshuizen in de wereld trokken de laatste tijd veel geld aan voor de producten met het labeltje “ESG”, dat staat voor environment, social en corporate governance. Nu toezichthouders verhoogde interesse tonen leggen ook andere financiële instellingen hun duurzaamheidsbeloftes nog eens kritisch onder het vergrootglas.

Volgens Fixler heeft DWS de duurzaamheidsscores zwaar opgeklopt. In de selectie ging het in haar ogen goed mis. Een van de kwesties was dat het betaalbedrijf Wirecard een prominente plek had in de ESG-fondsen van de Duitsers, terwijl er veel signalen waren die de latere ondergang hebben ingeluid. Amazon scoorde tot verbazing van Fixler juist slecht.

Menselijke factor
Ze ging dieper graven en ontdekte dat de menselijke factor een rol speelde. DWS heeft volgens haar gedetailleerd vastgelegd hoe portefeuillebeheerders en analisten ESG-criteria zouden moeten gebruiken. “ESG-criteria moeten worden geïntegreerd in de fundamentele analyse en doorvloeien in winstramingen en de waarderingsmodellen. Ik ontdekte dat de meerderheid van de portefeuillebeheerders de ESG-criteria een inperking vinden van hun beleggingsuniversum en te veel een afwijking van hun benchmark. Soms kon het ze niets schelen omdat ze niet in duurzaam beleggen geloven.”

Fixler zegt dat verschillende fondsbeheerders daar ook eerlijk voor uitkwamen. “De overgrote meerderheid van de mensen bij DWS zijn goede mensen die naar hun werk gaan en proberen het juiste te doen. Het was niet de bedoeling van deze mensen om de buitenwereld te misleiden.”

Ze wijst wel met de beschuldigende vinger naar de top van DWS en moederbedrijf Deutsche Bank. Terwijl er intern grote twijfels waren, bleef de top van DWS volgens haar opscheppen over hun inzet voor ESG. “Met als gevolg dat de aandelenkoers bleef stijgen”, onderstreept Fixler.

Ondanks de interne kritiek pochte topman Asoka Wöhrmann op de aandeelhoudersvergadering in november 2020 over de “baanbrekende” manier waarop de vermogensbeheerder de ESG-criteria had geïntegreerd. Hij claimde kunstmatige intelligentie in te zetten en met zijn aanpak verder te gaan dan de standaarden in de sector.

“Ik zag de problemen meteen. Ik dacht dat ze mij hadden aangenomen omdat ze wisten dat ze grote problemen hadden en bang waren dat ze voor Wirecard zouden worden aangeklaagd. Ik heb gezegd dat we een grote snelle verandering nodig hebben om tot de wereldklasse te kunnen behoren. Ik heb altijd geloofd dat ze me na mijn analyse de bevoegdheid zouden geven om het op te lossen. Maar ze gingen tegen me in. Het is duidelijk dat de raad van bestuur mijn beoordeling niet leuk vond.”

Correcties die Fixler voorstelde voor het jaarverslag over het jaar 2020 werden niet overgenomen. Op haar gedetailleerde klachtenbrief naar DWS en Deutsche Bank hoorde ze naar eigen zeggen niets. Het jaarverslag werd gepubliceerd. “Ze namen mijn beschuldigingen niet serieus.”

Wall street journal
DWS zette Fixler op straat, maar dat besluit kreeg in de zomer een staartje. Toen maanden later een interne memo van topman Asoka Wöhrmann over haar vertrek uitlekte naar persbureau Bloomberg voelde Fixler zich gekleineerd. “Mijn zakelijke ethiek werd daarin in twijfel getrokken. Ik zou mijn werk niet goed hebben gedaan.”

Toen is Fixler naar de Wall Street Journal gestapt. Een paar weken erna werd bekend dat de Amerikaanse autoriteiten Fixler meteen hebben benaderd en een diepgaand onderzoek hebben gestart. “Ik vind dat beleggers precies moeten kunnen zien wat er onder de motorkap van deze fondsen zit”, zei Gary Gensler, SEC-voorzitter, onlangs over het oprukkende fenomeen van greenwashing.

Europa ligt voor op de VS als het gaat om duurzaam beleggen en regelgeving. Fixler legt uit dat de focus van de nieuwe Europese ESG-regels vooral ligt op het mobiliseren van geld voor duurzame investeringen. De Europese regelgeving richt zich ook expliciet op het voorkomen van greenwashing, maar volgens Fixler dreigt dan snel een ingewikkeld debat over definities bij het classificeren van fondsen. Vermogensbeheerders hebben daarmee nu nog veel speelruimte.

Overdrijving
“Er is veel overdrijving over het groene en impactvolle gehalte van beleggingen, maar er is een punt waarop je kunt zeggen dat er sprake is van fraude. Er zijn vijftig tinten groen. Maar het zet de deur open naar omvangrijke misleiding. In de VS gaat het voor de toezichthouders minder over definities maar meer over de vraag of je wel doet wat je belooft. Als een vermogensbeheerder beweert 459 miljard euro duurzaam belegd te hebben dan wil de SEC graag bewijzen zien. Als er een tegenstrijdigheid is tussen wat je extern zegt en wat je intern zegt, kan er sprake zijn van effectenfraude.”

DWS maakte in zijn jaarverslag over 2020 bekend dat het meer dan de helft van zijn 859 miljard euro aan activa had belegd met behulp van een systeem dat ESG-integratie wordt genoemd. Dat betekent doorgaans dat een fondsbeheerder een samenraapsel van externe ESG-data gebruikt bij de selectie van effecten.

DWS nam volgens Fixler veel te makkelijk aan dat dit serieus gebeurde. “Niemand kon me zeggen hoe dat precies berekend was. Wij hebben intern vastgesteld dat slechts een kleine fractie voldeed aan de ESG-integratie. Intern zeiden we dat onze ESG-classificatie shit was. Extern noemden we het wereldklasse.” Dat DWS alles krachtig ontkent, verbaast haar niet. “Maar dat brengt ze mogelijk alleen maar meer in de problemen. Ze spelen daarmee een zeer gevaarlijk spel.”

Aantijgingen
DWS heeft de externe accountant PwC onderzoek laten doen naar de aantijgingen van de Amerikaanse toezichthouder. Maar dat stuitte op kritiek omdat het onderzoek niet onafhankelijk zou zijn. Inmiddels is het Amerikaanse advocatenkantoor Sullivan & Cromwell ingehuurd om het bedrijf in de VS juridisch te vertegenwoordigen en om de zaak intern te onderzoeken.

Deutsche Bank loopt volgens Fixler een groot risico meegesleept te worden. Ze keurden volgens haar de verlenging van het miljoenencontract van de DWS-topman Asoka Wöhrmann goed terwijl Fixler haar gedetailleerde klachtbrief al had gestuurd. De ernstige beschuldigingen lagen op tafel, de bank was daarmee op de hoogte van de mogelijk onjuiste voorstelling van zaken van de vermogensbeheerdochter, zegt zij.

Fixler zegt dat de Amerikaanse autoriteiten haar niet vertellen hoe hun onderzoeken vorderen. “Het is eenrichtingsverkeer.” Maar als moederbedrijf Deutsche Bank (DB heeft 80 procent van de aandelen) belastende informatie heeft veronachtzaamd of zelfs verdoezeld, kan de bank een nieuw probleem hebben gecreëerd met de Amerikaanse autoriteiten, zegt ze. “De doofpotaffaire in de Watergate-zaak ging direct naar het Witte Huis”, zegt Fixler. “Zo kan deze zaak naar de top van Deutsche Bank leiden.”